Capex – czym jest i jak go policzyć?

Wprowadzenie nowych technologii, takich jak systemy SCADA, systemy do zbierania danych o zużyciu mediów (np. AVEVA Historian), roboty przemysłowe, oraz modernizacja istniejącej infrastruktury to kluczowe inwestycje w zakładach produkcyjnych. Wszystkie te wydatki stanowią Capex (Capital Expenditure), czyli wydatki kapitałowe.

W artykule wyjaśniamy, czym jest Capex, jak go obliczyć oraz prezentujemy przykład obliczeń Capex na przykładzie wdrożenia systemów SCADA dla linii produkcyjnej, zbierania danych o zużyciu mediów, wprowadzenia robota przemysłowego Kawasaki wraz z chwytakiem, postumentem i osprzętem, oraz rozbudowy istniejącego gniazda produkcyjnego.

Czym jest Capex?

Capex to wydatki ponoszone przez firmę na zakup, modernizację, rozbudowę lub utrzymanie aktywów trwałych, które będą służyć przez co najmniej rok. Inwestycje Capex obejmują m.in.:

• Wdrożenie systemów SCADA dla linii produkcyjnej (np. AVEVA System Platform),
• Wdrożenie systemów do zbierania danych o zużyciu mediów (np. AVEVA Historian),
• Zakup i wdrożenie robotów przemysłowych (np. roboty przemysłowy Kawasaki z chwytakiem, osprzętem i postumentem),
• Modernizacja infrastruktury, rozbudowa gniazda produkcyjnego (wymiana sterowników, serwonapędów, zakup serwerów).

Capex różni się od Opex (Operational Expenditure), które dotyczą bieżących wydatków operacyjnych, takich jak wynagrodzenia, koszty energii czy serwis urządzeń. Ważną różnicą jest także sposób rozliczania licencji: Capex dotyczy np. licencji wieczystych, które są jednorazowym wydatkiem, natomiast Opex obejmuje np. licencje typu flex, które są licencjami subskrypcyjnymi i wiążą się z regularnymi, cyklicznymi opłatami.

Jak policzyć Capex?

Aby obliczyć Capex, stosuje się prosty wzór:

Capex  = (Wartość  końcowa aktywów trwałych – Wartość  początkowa aktywów trwałych) + Amortyzacja

Przykład obliczenia Capex

Załóżmy, że firma inwestuje w systemy SCADA dla linii produkcyjnej, AVEVA Historian oraz roboty przemysłowe:

Wartość początkowa aktywów trwałych (maszyny, systemy IT, urządzenia) wynosi 8 mln złotych.

Po wdrożeniu nowych technologii (system SCADA, AVEVA Historian, roboty Kawasaki z chwytakiem i osprzętem) wartość aktywów wzrasta do 9,8 mln złotych.

Amortyzacja w danym roku wynosi 1mln złotych.

Pełny wzór na CAPEX z uwzględnieniem amortyzacji nowych i starych aktywów

Amortyzacja w kapitale zaklasyfikowanym jako CAPEX powinna obejmować odpisy zarówno od dotychczasowych, jak i od nowych aktywów. Innymi słowy, całkowita amortyzacja Atot za dany rok to suma: A_tot=A_stare+A_nowe

gdzie:

 A_stare​ to amortyzacja od wartości początkowej istniejących aktywów,

 A_nowe to amortyzacja od nakładów inwestycyjnych (nowych aktywów) za okres, w którym już były używane.

Przykład liczenia amortyzacji dla nowych systemów

Koszty nowych aktywów

ΔW=Wk−Wp=9,8−8,0=1,8 mln złotych

czyli nakłady inwestycyjne: 1,8 mln złotych.

Stawka amortyzacji (np. 20 % rocznie, dla 5-letniego okresu użytkowania).

Amortyzacja starych aktywów:

A_stare=8,0 M×20%=1,6 mln złotych

Amortyzacja nowych aktywów:

Jeśli nowy system działał od początku roku:

A_nowe=1,8 M×20%=0,360 mln złotych

Jeśli uruchomiono go w trakcie roku (np. w lipcu), uwzględniasz tylko proporcjonalny okres (10 % rocznej stawki → 0,18 mln złotych).

Całkowita amortyzacja:

 A_tot=1,600+360=1,96 mln złotych

Pełny wzór na CAPEX z uwzględnieniem amortyzacji nowych i starych aktywów

Capex = (W_k – W_p) + A_tot

Capex = (9,8 mln złotych – 8 mln złotych) + 1,96 mln złotych = 2,8 mln złotych

Inwestycje, które składają się na Capex

Inwestycje związane z wdrożeniem systemów SCADA, AVEVA Historian oraz robotów Kawasaki obejmują nie tylko zakup licencji na oprogramowanie i urządzenia, ale także integrację, migrację danych oraz szkolenia dla pracowników. Oto szczegóły struktury Capex:

1. Audyt i analiza istniejącej infrastruktury

• Identyfikacja źródeł danych (PLC, systemy ERP, istniejące systemy legacy),
• Ocena kompatybilności protokołów komunikacyjnych (OPC UA, Modbus, Profinet),
• Analiza potrzeb integracyjnych i bezpieczeństwa.

2. Zakup i wdrożenie systemu SCADA dla linii produkcyjnej

• Licencje na system SCADA (licencje wieczyste),
• Zakup serwerów i infrastruktury IT (serwery redundantne),
• Oprogramowanie do integracji danych (np. AVEVA System Platform),
• Koszty wdrożenia, konfiguracji i testów.

3. Wdrożenie systemu AVEVA Historian do zbierania danych o zużyciu mediów

• Instalacja systemu AVEVA Historian do monitorowania i zapisywania danych o zużyciu energii, gazu, wody itp.,
• Integracja Historian z systemami SCADA oraz istniejącymi bazami danych,
• Standaryzacja i mapowanie tagów procesowych.

4. Wdrożenie robota przemysłowego Kawasaki z chwytakiem, osprzętem i postumentem

• Zakup robota przemysłowego Kawasaki wraz z odpowiednim chwytakiem do manipulacji materiałami,
• Instalacja robota w linii produkcyjnej,
• Zabudowa osprzętu (w tym postumentu, do którego robot jest zamocowany) w celu prawidłowej pracy w obrębie produkcji,
• Integracja robota z systemem SCADA i MES (systemy zarządzania produkcją).

5. Rozbudowa istniejącego gniazda produkcyjnego

• Modernizacja infrastruktury: wymiana sterowników PLC, serwonapędów, rozbudowa przestrzeni roboczej,
• Zakup nowych elementów do automatyzacji (np. siłowników, czujników, kamer),
• Modernizacja stanowisk roboczych i przygotowanie nowych stref roboczych.

6. Szkolenia i wsparcie techniczne

• Szkolenia dla operatorów, inżynierów i personelu IT,
• Dokumentacja oraz wsparcie powdrożeniowe.

Korzyści z opisanej inwestycji Capex:

Wskaźnik	Przed wdrożeniem	Po wdrożeniu
Czas cyklu pracy na maszynie	30 minut	18 minut (krótszy cykl dzięki robotowi i automatyzacji)
Dostępność danych	80%	99,5% (dzięki systemowi SCADA i Historian)
Koszty energii	100% (standardowe zużycie)	85% (oszczędności dzięki monitorowaniu i optymalizacji zużycia energii
Czas raportowania zużycia mediów	4 godziny	15 minut (przejrzysty raport na żywo, automatyczne raporty kosztów jednostkowych
Koszty integracji i migracji	150 000	40 000 zł (obniżenie kosztów dzięki lepszej integracji danych
Koszty jednostkowe produkcji	100%	90% (mniejsze koszty dzięki lepszej optymalizacji mediów i procesów)

Podsumowanie i rekomendacje

Wydatki Capex stanowią kluczowy element planowania inwestycji, obejmując zakupy, modernizację oraz rozbudowę infrastruktury technologicznej i produkcyjnej. Aby skutecznie zarządzać tymi wydatkami, warto pamiętać o kilku istotnych aspektach:

• Dokładne oszacowanie wszystkich kosztów inwestycji, nie tylko zakupu urządzeń i oprogramowania, ale także kosztów integracji, migracji danych oraz szkoleń.
• Wybór skalowalnych rozwiązań, które umożliwią dalszą rozbudowę i adaptację systemów do zmieniających się potrzeb produkcyjnych i biznesowych.
• Elastyczność w licencjonowaniu: Licencje wieczyste (Capex) zapewniają stabilność kosztów w długim okresie, natomiast licencje typu flex (subskrypcyjne, Opex) dają większą elastyczność finansową oraz możliwość dynamicznego dostosowywania poziomu inwestycji. Najważniejsze jest, aby zawsze świadomie dokonywać wyboru licencji dopasowanego do aktualnych potrzeb firmy.
• Monitorowanie efektów inwestycji za pomocą nowoczesnych narzędzi analitycznych i raportowych, pozwalających na bieżącą ocenę efektywności ekonomicznej wdrażanych rozwiązań.

Capex to inwestycja nie tylko w technologię, ale przede wszystkim w długofalowy rozwój firmy i budowanie jej przewagi konkurencyjnej. Kluczowe jest korzystanie z doświadczenia sprawdzonych dostawców technologii, którzy pomogą optymalnie zaplanować wydatki Capex i Opex, zapewniając wsparcie na każdym etapie – od audytu, przez wdrożenie, po utrzymanie.

Jeśli masz pytania dotyczące Capex lub potrzebujesz wsparcia przy wyborze odpowiedniego modelu licencyjnego, napisz do autora – pomożemy wybrać najlepsze rozwiązanie dla Twojej firmy!